De route naar Circulair Succes

Als pionier van stichting Circulair West zit het actief bijdragen aan het versnellen van de circulaire economie in ons DNA. Junior Architect Jochem Hols geeft als duurzaamheidsspecialist binnen KVDK met regelmaat presentaties over dit onderwerp. Zo nam hij ons deze week middels een kennisdeelsessie mee in de woningbouwopgave omtrent de impact van het CO2-budget dat gesteld is aan de bouwsector.

Urgentie
De taak die ons is opgelegd is inmiddels bij bouwend Nederland glashelder. De beleidsdoelstelling is om ons te houden aan een uitstoot van 78Mt CO2 tot aan 2030 om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 en maximaal 1,7 graden. Echter is de urgentie hiervan vaak nog onderbelicht. De meest recente cijfers duiden erop dat het budget veel eerder op is. Met het huidige scenario is dit binnen 5 tot 7 jaar.

De woningbouwopgave speelt een belangrijke rol in het behalen van het gestelde klimaatbudget. Met name de grondgebonden woningbouw is hierin een aanzienlijke speler. Deze is verantwoordelijk voor een groot deel van de materiaalvraag en gebonden CO2-uitstoot (17Mt).

Rapportage ‘Woningbouw binnen planetaire grenzen’ opgesteld door adviesbureaus Copper 8, Metabolic Consulting, Nibe – Experts in sustainability en Alba Concepts: Download Woningbouw binnen planetaire grenzen

Doelstellingen en trends
De vraag naar nieuwbouwwoningen tot 2030 is gemiddeld 100.000 per jaar. Hierbij is een reductie van 60% CO2-uitstoot vereist. Als wij inzoomen op de nieuwbouw woningbouwopgave dan zijn dit 33.000 grondgebonden rijwoningen per jaar. Het budget is 17Mt, waardoor er 2,5Mt per jaar kan worden verbruikt. Dit vraagt om een rigoureuze cultuurverandering binnen de bouwsector!

Er zijn een aantal belangrijke trends die zich op korte termijn zullen ontwikkelen. Op Europees niveau komt er een Global Warming Potential meetinstrument over gehele LCA levensduur en een rapportageverplichting voor bedrijven om aan te tonen dat je verbetering doormaakt. In Nederland zal het MPG-stelsel worden verbeterd, de MPG-eis worden aangescherpt tot 0,3 en er wordt een CO2-eis geïntroduceerd met een maximale uitstoot voor woningbouw.

Toekomstbestendige strategieën
Een substantieel deel van de opdrachten van KVDK Architecten is gericht op grondgebonden woningbouw. Hierin voelen wij onze verantwoordelijkheid om bij te dragen aan het bouwen binnen het CO2-budget en luisteren wij naar de experts op het gebied van duurzaamheid.

De rapportage ‘Woningbouw binnen planetaire grenzen’ geeft inzicht in de impact van het CO2-budget en reikt circulaire strategieën aan om de woningbouwopgave strategisch te kunnen vervullen. Iedere strategie levert een bijdrage, maar geen van deze strategieën alleen is voldoende om op een toekomstbestendige manier te bouwen.

1. Optoppen en transformeren (-9,8%), 2. Kleiner bouwen (-7,5%), 3. Biobased bouwen (-6,7%), 4. Hoogwaardig hergebruik (-1,5%) 5. Intensievere industrialisatie (-1%). Tezamen (33%) kan dit voor het CO2-budget voor 1,7 graden verlengen tot 2034. Als er rekening gehouden wordt met CO2-opslag in materialen kan dit oplopen tot 68%.

Verantwoordelijkheid implementatie strategieën
De verantwoordelijkheden liggen bij alle partijen. Hierin heeft iedereen zijn eigen rol. De uitdaging voor architectenbureaus ligt bij het meenemen en overtuigen van woningbouwcorporaties, vastgoedeigenaren en ontwikkelaars. Door kennisexpert te zijn is het mogelijk om deze strategieën haalbaar te maken.

Hierin zijn strategie 2 (Kleiner wonen) & 3 (Bio-based Bouwen) voor KVDK Architecten een focuspunt, omdat deze effectief zijn en op korte termijn kunnen worden gestart. Hierbij is het kleiner bouwen in te vullen door te bouwen op basis van toekomstige behoefte. Om Biobased bouwen haalbaar te maken is het borgen van duurzaamheidsprestaties in het PvE en het financiële voordeel van industrialisatie belangrijk om hogere duurzaamheidsprestaties te behalen.

Strategie 2. Kleiner bouwen -7,5%
De manier waarop de impact per typologie wordt beoordeeld is bepalend voor de uitkomst. Gezien de vraag van woningen per eenheid is, moet de uitstoot ook per eenheid worden uitgedrukt. Hieruit blijkt dat de MPG methode zorgt voor een scheef beeld. (semi)-vrijstaande woningen scoren naar verhouding veel slechter. Appartementen scoren juist veel beter. Dit laat zien dat de focus meer op laagbouw appartementen en rijtjeswoningen moet komen te liggen.

Er is een uitdaging met het kleiner bouwen, omdat bepaalde functies niet kunnen afnemen. Waaronder de fundering, installaties en ramen. Hierbij is een andere kijk op onze manier van meten van belang. De uitstoot van rijwoningen zal bij kleiner wonen per m2 oppervlak 6% stijgen, maar per unit 6% dalen. Het is aan de architect en ontwikkelaar om hier rekening mee te houden tijdens het ontwerpproces. Tot aan de bouwfase is de gemiddelde CO2-uitstoot van een rijtjeswoning 40ton KG. Bij de korte termijn strategie is het van belang om alleen te kijken naar het begin van het proces.

Strategie 3. Biobased bouwen -6,7%
De materiaalvraag van de nieuwbouw is 104Mton, waarvan rijtjeswoningen 1/3 aandeel hebben. Een aantal materialen vestigen de aandacht: Beton (67%), baksteen/keramiek (9%) en Kalkzandsteen (9%). Het zijn vooral de draagconstructie en gevelafwerkingen waar de impact kan worden gemaakt.

De huidige toepassing per massa gebouw is maar 2% hout. De groei van de toepassing van Bio-Based Bouwmaterialen zal in de aankomende periode sterk toenemen. Hierbij is het van belang om kennis te hebben van deze vaak vernieuwde materialen. Belangrijke materialen zijn vezelgewassen voor isolatie zoals cellulose, mysilleum, kalkhennepbeton, houtvezel, grasvezel, ESB platen en vlasproducten.

KVDK’s route naar Circulair Succes
Om de ambities van KVDK Architecten om te zetten in circulaire strategieën is transitie nodig. Via Circulair West werken wij actief aan het versnellen van dit proces met behulp van icoonprojecten. Op dit moment werken wij aan het icoonproject ‘Duurzaam materialiseren’, waarin onderzocht wordt hoeveel CO2-reductie bereikt kan worden met verschillende bouwstrategieën. Conform de strategieën Biobased Bouwen (3) Hoogwaardig Hergebruik (4) en Intensievere Industrialisatie (5) maken wij inzichtelijk waar CO2 in het gebouw geborgen is.

Daarnaast gaan we met het team middels interne sparringsessies dieper in op de voor ons belangrijkste strategieën ‘Kleiner bouwen’ en ‘Biobased bouwen’. Zo betreden wij de route naar ‘Circulair Succes’!